Moğollar

Moğollar
10 Aralık 2014, 22:38

Türklerin genellikle Tunguz adını verdiği Moğollar , güneyde Çin Seddi'nden kuzeyde Baykal Gölü'ne kadar olan sahada , siyasi birlikten yoksun olarak kabile hayatı yaşıyorlardı. Avcılık ve hayvancılıkla geçinen bu kabileler , uzun yıllar Hun , Göktürk ve Uygur Türklerinin egemenlikleri altında yaşamışlardır. XII. yüzyılın sonlarında Moğolistan ve civarındaki bölgelerde yaşayan ve birbirleriyle mücadele halinde olan en güçlü boylar Keraitler, Naymanlar , Merkitler ,Oyratlar ve Moğollardo. Moğollar , ilk zamanlarda diğer boylar arasında güçlü ve tanınmış bir boy olmakla birlikte , bu kabileler Cengiz Han tarafından bir yönetim altına alındıktan sonra , genel bir milli isim olarak Moğol ismi kabul edilmiştir.




Cengiz Han ve Moğol İmparatorluğu'nun Kuruluşu



Asıl adı Temuçin olan Cengiz , 1155 yılında Moğolistan'da doğmuştur. Moğol kabile reislerinden Yesügey'in oğlu olan Temuçin , babası öldüğünde henüz 12 yaşında idi. Babasından hiç bir şey kalmayan Temuçin, annesi Ulunike ve kardeşleriyle çok zor günler yaşamıştır. Devletinin temelini çok geç atabilen Temuçin , bu yüzden fetihlere e geç başlayabilmiştir. Boylar arasındaki savaşlarda başarılı olan Temuçin , daha sonra Merkitleri , Keraitleri ve Noymanları yenmiştir. Çeşitli Moğol kabilelerinin birleşerek , Temuçin'e karşı hükümdar olarak seçtikleri Camuka'yı 1204 yılında etkisiz hale getirerek Moğolistan'ın tamamına hakim olmuştur. 1206 yılında Moğol reislerinin bir araya geldiği kurultayda Temuçin , Çingiz ( Cengiz ) ismini ve han unvanını alarak Moğol Devleti'ni kurmuş , kendisine de Karakurum şehrini merkez yapmıştır



Cengiz Han'ın Fetihleri



Cengiz Han, düzenli ve disiplinli ordusu ile kısa zamanda ,Moğolistan'daki hakimiyetini güçlendirdikten sonra, Kırgızları itaat altına aldı ve 1209 yılında da Doğu Türkistan'daki Turfan Uygur Devleti'ne son verdi. Karluklar ise savaşmadan Cengiz Han'ın hakimiyetini tanımışlardır. 1211 yılında Merkit ve Nayman adlı iki Moğol kabilesini de hakimiyeti altına alan Cengiz Han , böylece Harzemşahlar Devleti ile komşu olmuştur

Cengiz Han , 1211-1216 yılları arasında Çin'e karşı birçok sefer düzenlemiştir. Kuzey Çin'deki Hitay ve Tangurları yenerek başkentleri Pekin(Hanbalık)'i 1211 yılında fethetmiştir. Cengiz Han başkenti Karakurum'a dönerken Çin'in zenginliklerini ve bilim adamlarını da yanında götürmüştür. 1218 yılında Cengiz Han , Harzemşahlar Devleti'nin hükümdarı Muhammed Harzemşah döneminde bir Moğol ticaret kervanını , ticaret yapmak düşüncesi ile Harzemşahlara göndermiştir. Ancak Harzemşahların Otrar valisi İnalcık , kervandakilerin casusluk yaptıkları düşüncesiyle hepsini öldürtmüş ve mallarına da el koydurmuştur. Bu olayı haber alan Cengiz Han , Harzemşahların hükümdarı Muhammed Harzemşah'tan , Otrar valisini cezalandırmak için kendisine verilmesini ve zararın da tazmin edilmesini istemiştir. Ancak bu teklif Harzemşahlarca reddedilmişti. Bunun üzerine Cengiz Han'da 1219-1220 yıllarında Harzem Seferi'ne çıktı. Bu seferde Otrar , Buhara , Semerkant ve Gürgenç gibi şehirler alınarak tahrip edildi. Yoluna devam eden Cengiz Han Maveraünnehir'i geçerek Hazar Denizi'nin güney ve kuzeyinden iki kol halinde Doğu Avrupa'ya kadar gitmiştir. Burada da Alanları ve Kıpçakları yenen Cengiz Han , daha sonra da Horasan ve Gazne üzerinden İndus kıyılarına inerek Pençap'ı ( Kuzey Hindistan ) istila etmiştir. Güney Çin'deki karışıklıklar üzerine Moğolistan'a dönen Cengiz Han , 1227 yılında ölmüştür. Cengiz Han öldüğünde , kurduğu devletin sınırları doğuda Çin Denizinden batıda Almanya sınırlarına , kuzeyde Sibirya'nın orta bölgelerinden güneyde Himalaya dağlarına kadar uzanıyordu.






Moğol İmparatorluğu'nun Parçalanması



Cengiz Han , ölmeden önce ülkesini dört oğlu arasında paylaştırmıştı. Moğol töresine göre en büyük oğlu ülkenin en uzak kısmını , en küçük oğul da ata ocağını alırdı. Cengiz , büyük oğlu Cuci'ye Ukrayna'dan Aral gölüne kadar uzanan Doğu Avrupa ve Kuzey Türkistan topraklarını , Çağatay'a Doğu Türkistan ve Maveraünnehir'i , Ögeday'a ülkenin doğu toprakları olan Çungarya'yı , Tuluy'a da baba ocağı yani Moğolistan ve Kuzey Çin'i

Cengiz Han ölünce yerine vasiyeti gereği oğlu Ögeday geçti. Ögeday döneminde Kore alındı. Kuzey Çin tamamen İmparatorluğa bağlandı. Rusya ve bütün Doğu Avrupa istila edildi. 1241 yılında Ögeday'ın ölümüyle ülkeyi 1246 yılındaki Kurultay toplantısına kadar karısı Töregene yönetmiştir. Daha sonra Moğol İmparatorluğu'nun başına , kağan seçilen Tuluy'un oğlu Mengü geçmiştir. Mengü , kardeşleri Kubiley ve Hülagü ile Çin ve Orta Doğunun fethine devam etmiştir. 1258 yılında Cengiz Han'ın torunu Hülagü , İran ve Irak'a sefer düzenleyerek Abbasi halifeliğini ortadan kaldırmıştır.

Cengiz'in torunu Kubilay'ın devlet merkezini Karakurum'dan Pekin'e taşıması ve merkezi otoritenin de giderek zayıflamasıyla Moğol İmparatorluğu toprakları üzerinde dört büyük devlet ortaya çıkmıştır. Cengiz Han'ın oğulları ve torunları tarafından kurulan bu devletler; Kubilay Hanlığı , Çağatay Hanlığı , Altın Orda Devleti ve İhlanlı Devletidir.
Alıntı_