Orta Avrupa’ya yerleşen Avarlar, Macaristan’da ve diğer Orta Avrupa ülkelerinde kendilerine mahsus yeni bir kültür meydana getirdiler. Avar sanatının başlıca iki özelliği vardı: Güney Rusya’daki Hun kalıntılarının tesirinde kalmıştı ve Orta Asya karakterli hayvan üslubu taşıyordu. Avar sanatı Hun sanatının birçok özelliğini taşırsa da yine de aralarında birçok fark vardı. Mesela Hun sanatında geometrik süslemeler hâkim iken Avar sanatında hayvan üslubu hakim idi. Bu çağdaki Avar sanat üslubu ile diğer Türklerin sanat üslubu arasında çok büyük benzerlik görülür. Meselâ, Macaristan’daki Avar buluntuları ile Gök-Türkler’e ait Altaylarda Katan adlı yerden çıkan buluntular, büyük bir benzerlik gösterirler. Bu durum özellikle hayvan motifleri ile süslenmiş kayış uçları, kemikten yay parçaları, üç veya iki köşeli oklar, gem, üzengi, koşum takımları v.b. gibi arkeolojik bulgularda görülmektedir. Bunlar gibi, Tanrı Dağlarında “Koçkar”, Orhun’da “Nainte-Sumi”, Kama nehri kıyısındaki “Perm” adlarında buluntu yerleri Macaristan’daki Avar buluntuları ile çok büyük benzerlikler gösterirler.
Avarlar Macaristan’daki bazı şehirleri ele geçirdikten sonra şehirlere yerleşmeye başlamışlardı ki; bunun en iyi misali Mogentina şehridir. Macaristan’daki Avarlara âit buluntu yerleri şöyle sıralanabilir:
1- Szent-Endre (602-610), 2- Pusztatotti (669-670), 3- Fönlak (613-614), 4- Kuriagota, 5- Koszthely.
Avarların mâdeni dökme tekniği de başlı başına sadece Avarlara mahsus olan bir tekniktir. Çünkü, o zamana kadar Avrupa’ya hakim olan dökme tekniği levha veya saç levha şeklinde idi. Avar tekniği ise tamamen Orta Asya menşeli hayvan üslubu tekniği idi. Dökülecek şeyler önceden ağaçlara oyulur ve dökmeler bu ağaçlarla yapılan kalıplara göre şekillendirilirdi.
Avar sanat eserlerini iki gurup hâlinde incelemek mümkündür:
1- Kayış Süsleri; ekseriyetle menteşelerle kayışlara bağlanan süsler, Avar sanatında büyük yer tutuyordu. Daha önce de söylediğimiz gibi süslemelerin menşei Orta Asya’ya dayanmakta idi. Avar kayış uçlarına nazaran çok daha ilkel olan Germen uçları süslemesiz ve basit teneke levhalardan oluşuyordu. Halbuki, Avar eserleri ise hayvan ve nebatlardan müteşekkil idi. Germen sanatında geometrik süslemeye rastlanmaz iken çiçek ve sarmaşık dalları, Avar sanatının özünü oluşturuyordu.
2- Tokalar; Avar tokalarının kayışa bağlanan yerleri düz yapılmış hayvan motifleri ile süslenmiş, bitki motifleri ise rinsolar şeklinde tertip edilmişti. Bazen de süsler yaprakların yan yana gelmesiyle meydana gelirdi. Başlıca hayvan motifleri at gövdeli, kuş başlı mahluklar, grifonlar, aslanlar ve efsanevî hayvanlardı. Tokalar şekil itibariyle üç kısımdır: çevrelerinin ön kısmı fazla basık, çevreleri fazla yüksek, köşeli olanlar şeklinde ayırt edilen, Avar tokalarının menşei de Orta Asya ve Güney Rusya’dır.
Aslında Avar kültürünün yayılma sahası çok daha geniş olup Moravya, Almanya hatta Merovjng’ler çağı Fransasına kadar uzanmaktadır.
Prof.Dr. Ahmet TAŞAĞIL
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder