Kadın mıydı erkek mi? Tahminimce erkekti, çünkü yazı yeni bir buluştu ve yeni buluşları genellikle önce erkekler kullanır.
Çizimlerin tümü Robert Krulwich'e aittir.
Peki bu kişi bir kral mıydı acaba? Yoksa bir asker miydi? Şair, tüccar veya sokaktaki alelade birisi olabilir miydi? Naçizane fikrimce sokaktaki adam olamazdı. Adınızın eski kayıtlarda yer alabilmesi için itibar sahibi, varlıklı veya kâtip olmanız gerekirdi. Yani yoksul tabakayı da eleyebiliriz.
Adı büyük başarılarla anılan, şan şöhret sahibi birisi miydi yoksa sıradan bir insan mıydı? Şanlı krallar, büyük liderler, halka öncülük eden şairlerin isimleri kulaktan kulağa yayılırken, sıradan birinin aralarından sıyrılması daha düşük bir ihtimal.
Biraz interneti karıştırıp, birkaç kitap okuduktan sonra beni şaşırtan bir bilgiyle karşılaştım. Tarihte kayıt altına alınan ilk isim ne bir asker, ne de şairdi... Aradığım kişi bir muhasebeciden başkası değildi. Yuval Noah Harari, Sapiens: A Brief History of Humankind kitabında Mezopotamya’da bulunmuş, İÖ 33. yüzyıla ait 5.000 yaşındaki bir tabletten bahsediyor. Tabletin üstünde pay ifade eden çizgiler, delikler, oyma desenler bulunuyor ve ticari bir anlaşmanın kayıtları olduğu ortaya çıkıyor.
MS1717, Schoyen Koleksiyonu, Oslo ve Londra.
Homo Saphiens’in 200 milyon yıl önce başlayan hikayesi, 10 bin yıl önce başlayan Tarım Devrimi’ne kadar, sayısal türde bilgiye, fazlaca gereksinim duyulmadan yaşanmıştır. Bu nedenle insan beyninin evrimsel gelişimi, büyük miktarda sayısal veriyi saklamak ve işlemek üzere gelişmemiştir. Tarım devrimi ve insan topluluklarının büyümesi, sayısal türde bilgilere hayati önem kazandırmıştır. Yüz binlerce kişiden oluşan bir nüfusun, bir arada yaşayabilmesi için insanların meslekleri ve gelirleri hakkında bilgi toplamak; yapılmış ödemeleri, bakiyeleri, borçları ve cezaları vb. belirlemek gerekiyordu. Tüm bunlar, saklanıp işlenmesi gereken milyonlarca ufak tefek veri ortaya çıkardı. Böyle bir veri depolama ve işleme kapasitesi olmadan devlet, ne hazinesini, ne kaynaklarını bilebilir ne de bunları yönetebilirdi. Bu kısıtlama Tarım Devriminden binlerce yıl sonra bile insanların, toplumsal yapılarının küçük ve basit kalmasına neden oldu.
MÖ 3000 -3500 yılları arasında ismini bilmediğimiz bazı Sümerli dehalar, verileri kayıt etmek için bir sistem geliştirdiler. Bu sisteminin icadı, toplumsal düzeni insan beyninin sınırlarının ötesine taşıyarak, krallıkların ve imparatorlukların yolunu açtı.
Yazı, somut işaretler aracılığıyla bilgi toplama yöntemidir. Sümer yazı sistemi, iki tür işaret kullanarak, gereksinim duyduğu bilgileri kayda geçirmeyi başardı. Birinci işaret türü; sayıları (6’lık ve 10’luk sistemi geliştirdiler) ikinci tür işaret ise insanları, hayvanları, malları, toprakları, tarihleri vb. temsil ediyordu. Bu iki tür veriyi birleştirerek kayda geçiren Sümerliler, hiçbir insan beyninin, DNA zincirinin saklayamayacağı veriyi saklamayı başardılar.
İşte bu nedenle tarihte adını bildiğimiz ilk insan olan Kushim’in bize ulaşan satırlarında yazanlar şunlardı: “37 ayda, 29.086 ölçü arpa teslim alındı.”
Not: Bilim dünyası en eski ismin kime ait olduğu konusunda fikir birliğine varmış değil. Yukarıdaki metin Yuval Noah Harari’nin, ülkemizde de geniş kitlelerce okunan kitabı Saphiens’e dayanarak verilmiştir.
olaganustukanitlar alıntı_
..Derlemedır
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder