ETRÜSKLERİN TARİHİ ÖNEMİ

1-Devlet Teşkilatı ve Hukuk
Romalılar siyasi ve idari kuruluş şekillerinin çoğunu Etrüsklerinden almıslardır.Mesela Senato Romalılara Etrüsklerden geçmiştir.Romalılar Etrüsklerden hem devlet otorısini sembol ve amblemlerini de Etrüsklerden almışlardır.Latin dillerine geçmiş olan "taht"anlamındaki "trona" kelimesi bile Etrüskçedir.
2-Ordu Teşkilatı
Roma ordusunun kurulması ve düzenlenmesi Etrüsk kralları döneminde olmuştur.Romalılardan da batı milletlerine geçmiştir.
3-İnşaat ve Mimarlık
Romalılar sur,mabet,köpru yapımlarınıda Etrüsklerden öğrenmişler ve din ile baglantı olarak içine alıyorlardı ve hatta Körü yapımı rahipler arasında bir sırdı.Hatta "pontifex"Fransızca olarak "pontife Supreme"dir.Manası da"Büyük Köprü Mimarıdır.
4-Yol İnşaatı
Etrüsklerin İtalya yarımadasını yollara kavuşturduğunu bugün ispat edilmiştir.Via Clodia Etrüskler tarafından yapılmıştır.Bataklıkların kurutulması teknığı .plastik sanatlar,kuyumculuk Etrüsklerden öğrenilmiştir.
İTALYA'DA ETRÜSKLERİN HAKİMİYETİ
Etrüsklerin M.Ö.8 inci asırda tarih sahnesine çıktıkları ve birden yok olduklarını biliyoruz.M.Ö.8 inci asırdan daha önceye ait eşyaların bulunması sasırtıcı olmuştu.Böylece Etrüsklerin M.Ö. 10-13 asırlarda geçmişinin olduğu ortaya cıktı.Etrüsklerin menşei tartışma konusu olmuş ama gerçek M.Ö.8 icni asrın baslarında İtalya da Etrüsklerın Mevcut olduğudur.Meşhur Romalı Tarihçi Titus Livius Etrüsklerin Şan ve söhretinin Alp daglarından Messina bogazına kadar sardığını demiştir.
Ünlü Romalı hatip Caton ise: “Bütün İtalya Etrüsklerin egemenliği altında idi” der. Arno ile Tiber nehirleri arasında bulunan Po nehri vadisinide ele geçirmişler ,güneyde Yunan kolonileri ile komsu olup cok topraklarını feth etmişlerdir.Kapua şehrine uzanıp Etruria'nın güneyindeki kapusu olmak üzere kendileri kurmuşlardır.
Miladdan önceki yedinci ve altıncı yüzyıllar Etrüsklerin deniz gücü bakımından da, en kuvvetli oldukları devirdir. Bu devirde Etrüskler Akdeniz’in Batı kısmına tamamen hakimdir. Ancak müttefikleri Kartacalılara Sardenya’nın bazı sahillerini işgal etmeğe müsaade etmektedirler. Korsika adası Etrüsk egemenliği altındadır. Etrüsk resmî donanması kadar, Etrüsk korsanları da, Yunanlı denizcileri dehşet içinde yaşatmaktadır. Bu duruma tepki gösteren Yunanlılar (Foçalılar) Etrüskler tarafından M.Ö. 535 de, Aleria’da ağır bir yenilgiye uğratılıyor .
Etrüsklerin siyasetçe kudretli oldukları devirde, Kuzey, Orta ve Güney Etruria’yı teşkil eden bölgelerin esaslı bir merkezî sisteme bağlı oldukları anlaşılıyor. Başlangıçta, her birinin birer kabilenin yaşama alanı olduğu tahmin olunan bu bölgeler, zamanla, Yunanistan’da olduğu gibi, birer site-devlet halini almış ve bunun neticesinde Cerveteri, Vulci, Volsinii gibi gelişmiş şehirler meydana gelmiştir.
Efsane der ki, Romulus M.Ö. 743 de Roma’yı kurduktan sonra, şehri iskân etmek için ırk ve sınıf ayırımı yapmadan şehre vatandaş kabul edeceği ilân etmiş, fakat Roma vatandaşlığına talip olanları da önce “asylum” (asul) adını verdiği bir sahada karantinaya tabi tutulmuştur. Böylece şehre Etrüsk olmayan bir çok unsurlar dolmuştur. Fakat anlaşıldığına göre Etrüskler, kendilerini kurucu ve soylu sayarak ayrı mahallede oturmuşlardır. Çünkü imparatorluk devrinde bile, Roma’nın göbeğinde Vicus Tuscus”, yani Etrüsk mahallesi diye bir bölge mevcuttu.
Roma'ya yerleşen bekar yeni vatandaşlar yeni aile kurabilmek için komşu kavim sabinler nezdinde toptan kız kacırma olayı tertip eden Romulusdur.Bu kez Sabinlerin babaları ve erkek kardeşleri Romalılara savaş actılar .Kocalarını beğenen kızlar araya girdi ve siyasi bir birleşme meydana geldi.
Romalı bazı tarihçilere göre Romanın Romulu'den sonra bazı krallarının Etrüsk bazılarınında Latindi.
Servius Tullius,Romalı tarihçilere göre Sabin yani Latin zannedilirdi .Fakat elde edilen vesikalara göre Etrüsk olduğu ispat edilmiştir.
Romulus bir efsaneye göre fırtınada kayboluyor, gökyüzüne cıkıp ilahlaşıyor.Fakat bir rivayete göre senoto tarafından öldürülmüştür.Bu durum akla soy mücadelesi muhtemelen Latinlerin intikamı idi.
Etrüsklerin siyasi kudretini cekemeyen Yunan siteleri Roma'da karısıklık cıkarmışlar .Ajanlar göndermişler ,halkı isyana teşvik etmişler ,Kral hakkında iftiraşar atılarak "Magrur Tarhan "adı takılarak bunu halk arasında yaymışlar .Kralın oğularından birine genç güzel bir kadın göderip tecavüz edildi yiye yaygara cıkarırlar.
Kral hayatını kurtarabilmek için ailesi ile birlikte Roma'yı terkeder ve idare Etrüsk olamaynların eline geçer.Latinlerin Etrüsklere başkaldırması Yani soy tepkisi niteliğinde oluşu artık şüphesizdir.Romalı tarihçiler milli tepki zannedilmemesi için Yunan parmagını dahi gizlemişlerdir.Bu bilgileri o nedenle çok az tarihçi anlatır.
Derleme.Akcan MİR
KAYNAK;TÜRK KÜLTÜRÜNÜ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ
ETRÜSKLER TÜRK MÜ İDİ
ADİLE AYDA