KAR'LAR (LELEGLER)

 

Adalardenizi medeniyetinin ilk sahipleri, İçeri Asya'dan gelmiş Türk'lerdir. Güney Rusya ve Tuna havzalarında çok eski devirlerde yerleşmiş Türkler'in medeniyeti de, milattan 3500 sene evvel Makedonya, Tesalya'ya ve Korent mıntıkasına kadar nüfuz etmişti. Greklerden evvele ait yazı bulundu, Yunanistan içinde, Torikos (Thoricos) Orhomen (Orchomené) isimli şehir harabeleri meydanaçıktı. Akdeniz, insanlığın ilerlemesinde çok etkili olmuştur. Adalar denizi medeniyeti, Ön Asya'nın yerli halkının mesela Sümerlilerin ve bilhassa Etilerin nüfuz ve tesiri altında kalmıştır. Bütün adalar havzasında en eski medeniyet Girit'te idi. ( Türk Tarihinin Ana Hatları) *** Karyalılar, anakaraya adalardan gelmişlerdi. Eskiden Leleg adı altında adalarda otururlardı ve Minos uyruğundaydılar. Bana anlatılanlarla pek uymamakla beraber vergi vermezlermiş, yalnız Minos vergiistediği zaman ona gemilerde çalışacak adamlar gönderirlermiş.Şu üç şeyi bulmuşlardır ve Yunanlılar da onlardan almışlardır : Savaş başlığının üzerine konulan sorguç, kalkan üzerine işaretler kazımak ve bir de kalkanı tutmak için kulp yapmak. (Herodot, Tarih, İş Bankası Kültür Yayınları, 8. Basım, Ekim 2012, s.92, I-171) *** Leleg adı ile Yunanlılar; Anadolu, Adalar, ve Yunanistanın en eski sakinlerini ifade etmektedirler. Yunanlılar, Ege bölgesine gelmeden önce bu bölgelere hakim büyük bir etnik gurubun yaşamakta olduğu kabul edilmektedir. İşte bu Lelegler de bu büyük etnik guruba bağlı ve Ege denizi çevrelerine yerleşmiş bir kol olarak görünmekledir . Bu Leleg kelimesinin tekil şekli olan leg'in mânası, ''adam, yiğit" olarak gösterilmektedir. Buna göre çoğul eki ile birlikte "adamlar, yiğitler" mânasına gelmektedir. ** Khalketor (Muğla Karakuyu  ve Aphrodisias da bulunan Proto-Kar yazıtları diğerlerinden farklıdır. Karya yazı sistemi ile Khalketor yazıtlarına bir işlem yapmak mümkün değildir. Sınırlı Kar dili bilgimizle Khalketor yazıtlarını çözümleme girişimlerimiz sonuçsuz kalmaktadır. Son yıllarda yapılan öneriler gereği daha yeni yazıtları belki de Türkçe yazılmış olanları referans almamız gerekecektir. (The Carian Language by Ignacio J. Adiego *** Antik yazarların eserlerinde Karlar ve Karyalılar adlı bir halktan sık sık bahsedilir. Homeros ve ondan bir kaç asır sonra yaşayan diğer yazarlar, Karlar'ı tanırlar. Herodot ve Strabon'un anlattıkları hikayelerde de Karyalılar geçmektedir. Herodot'un anlattıklarına göre Karya'lılar, Küçük Asya'ya adalardan göç ederek gelmişler, Ege havzasındaki adalarda yaşarlarken Minos'un hakimiyeti altındaymışlar ve kendilerine Leleg deniliyormuş. Eskiden, o sıralar dünyanın en güçlü hükümdarı olan Minos'un hakimiyetinde başka halklar da vardı. Aradan asırlar geçtikten sonra Yuna dilli Dorlar ve İonyalılar Karyalılar'ı adalardan kovmuşlar. Ancak, yine herodot'un kaydına göre Karyalılar bu anlatılanların gerçeği yansıtmadığını söylerler ve eskiden beri, anakaranın yerli sakinleri olduklarını ileri sürerlermiş. Çağdaş araştırmacıların tahminlerine göre Karyalılar'ın bir kısmı, muhtemelen Knossos, Phaistos ve diğer şehirlerin eski sakinleriydiler ve Dorlar'la İonyalılar'ın baskıları karşısında anakaraya göç etmek zorunda kalmış; ve diğer kısmı ise adalarda Yunanlılar'ın hakimiyeti altında yaşamaya devam etmiştir. Her Halûkârda eski dönemde Karlar adında bir halk vardı ve bunlar Girit Adası da dahil olmak üzere adalarda yaşıyorlardı. Karyalılar'ın Küçük Asya'daki yerleşim bölgeleri denize yakındı. Karyalılar'ın mitolojik atası, Kar'dır. Herodot'a kulak verecek olursak, Kar'ın Mysos ve Lydos adında iki kardeşi vardı. O güne kadar barbar kelimesini Yunanlılar "düşman" anlamında ilk başlarda Karyalılar için kullanıyorlardı. esasen Yunanlılar "barbar" kelimesi ile Yunanlı olmayan halkları kastediyorlardı. Karyalılar da, her ne kadar kısmen Helen sayılıyorlarsa da, ana dilleri Yunanca değildi. Sanırım Karyalılar da bir zamanlar Akdeniz havzasında gerçekten kalabalık bir nüfusa sahiptiler ve güçlü bir halktılar. Buna sadece, antik yazarlarınn eserlerindeki bilgiler değil, aynı zamanda şurada burada kar unsuru içeren toponimler de tanıklık etmektedir. Sadece Strabon'un "Coğrafya"sında 50 civarında bu tür isim vardır. İran Körfezi'nin doğu kesiminde Karmanya adında bir devlet vardı. Bu Karmanya (şimdiki İran) bölgesinde Kerman adında bir şehir mevcuttur. Bizim Ural-Volga (Yayık-İtil) bölgesinde de Karman adını taşıyan birkaç Tatar köyü bulunmaktadır. Turdetanya (Şimdiki İspanya) da bir zamanlar Karmon şehri vardı. Strabon'a göre Karmanya topraklarına yakın bir yerde, Arap Yarımadası'nın güneyinde Mutlu Arabistan denilen bir bölge vardı. İşte burada yaşayan dört kabileden birinin halkını Minyeliler oluşturuyordu. Bunların baş şehirlerinin adı Karna veya Karnana'ydı. X-XI. Yüzyıllarda bu bölgeye yakın yerlerde Karmatîler'in kurduğu Arap Cumhuriyeti yer almıştı. Meşhur tatar şairi Hasan tufan'ın (1900-1981) doğduğu köyün adı İski Karmet (Eski Kiremit) idi. Eskiden Tatarlar'da Kari, Karay şahıs adları, Kariyev'ler ailesi, Ruslar'da daKaryev'ler vardı. X-XIII. Yüzyılda Doğu Türkistan'da, Yedisu'da ve Güney Tanrı Dağları eteklerinde "Türk" Karahanlı Devleti vardı. Devletin halkının kahir ekseriyetini Karluklar teşkil ediyorlardı. Karluklar'la ilgili ilk bilgilere Orhon kitabeleri ile, Çin salnamelerinden T'ang-shu'da rastlanmaktadır. Çu nehri vadisindeki Batı Türk Hakanlığı yıkılınca Karluk devleti teşekkül etti. Karahanlılar'ın başkentlerinden birisi Kaşgar şehriydi. Mahmut Kaşgarş'de eponimini bu şehirden almaktadır. Tataristan'da bir zamanlar medresesiyle ünlü Kışkar köyü vardı. W.W. Barthold, VI. Yüzyılda Mezopotamya'da Kaşkar adını taşıyan bir şehirden bahseder. Karluk (Kar-lık) kelimesini biz "Kar kabilesi" veya "Karyalılar" olarak anlıyoruz. Kaşkar (Kaşgar, Kışkarın fonetik varyantı), teoretik olarak "Büyük Kar" demektir ve muhtemelen " Dağlı karlar/Karyalılar" anlamındadır. "Halikarnassos" kelimesi üç unsurdan teşekkül etmektedir: hali, Kar, nas . Gali (Hali) - Tatar erkek adı ve (gali) "büyük, güçlü; aziz" anlamında sıfat isim. Tatarlar'da güçlü ve yenilmezGali-batır hakkında yarı dini bir efsane vardır. Halikarnassos kelimesindeki Hali (Gali) de sıfat isimdir. Tataristan'da sonu nas, daha doğrusu nes, neş ile biten bazı yerleşim birimleri vardır. Örneğin, Çikenes, Cikenes Şikenes,Öternes, Tekeneş. Kar veya Karyalılar hakkında başka ne söylenebilir? başka şeyler de söylenebilir ama, bunlar bizi konumuzun dışına çıkaracaktır. Bununla birlikte kısaca kaydetmek gerekirse, Batı Avrupa'da kullanılan Karl ve karol (kral) kelimelerinin de Karyalılar'la ilişkisi olabilir. Tataristan'da Karili, Ulı Karili, Kiçi Karili toponimleri vardır: Astrahan-Astarhan bölgesindekarili kugayları "karili nogayları" yaşamaktadır. Kar ili ise "karlar toplumu" anlamındadır. Ryazan bölgesinde Karlar-"Karlar(Karyalılar)" köyü, Tataristan'ın Buinsk bölgesinde de Karlıadında bir yer vardır. Nurihan Fattah'ın " Tanrıların ve Firavunların Dili" Kitabından Pelasglar:erslere kök söktüren Dünya'nın ilk ve tek kadın Amirali Artemisia'nın, Herodot'un, Turgut Reis'in, Halikarnas Balıkçısının ve Büyük Türk Kazım Mirşan'ın yurdu Karya'ya selamlarımızla... B.Tarhan