Romanın Etrüsk idaresinden çıkması Etrüsk sitelerinde endişe yarattı .Chiusi Kralı Porsenna, tahtından kovulan Roma kralını yeniden tahtına oturtmak için askeri teşebbüse girişti. Romayı zabt etmesine rağmen Roma Latinlerin eline geçti.
Romalılar Etrüsklere düşmandıve aşırı derecede bir kin vardı.Her Romalı Etrüskleri yenmek, ezmek Etrüsk olan her şeyi tahrip etmek arzusu ile yanıp tutuşuyordu.
Etrüsk – Roma mücadelesi Dört asır sürmüş ve dinmez bir kinin sonucu korkunç bır görünüm kazanmıştı.
Romalıların aşağılık duygusunun tesiri altında olmaları her şeyi Etrüsklerden öğrenmiş, medeniyetlerini Etrüsklerden almış olmalarıydı.
Romalılar kentlerine pek yakın olan Veies şehrini kuşatmakla işe başladılar. On sene süren kuşatmanın sonunda girdikleri şehirde görülmemiş katliam yaptılar.
Kendi milletini övenTitus Livius bile, ilk yirmi dört saatin her dakikasının adam öldürme ile geçtiğini kaydeder.
Nihayet üstünlüğü ele alan Romalılar kıskandıkları Veies’nin mabetlerini, meydanlarını, parklarını ve bahçelerini süsleyen üç bin heykeli Roma’ya taşımağı da ihmal etmediler.
Ana Tanrıça Ani 'nın heykeli Romaya götürülür ve Junon ismi verilir.Tanrıçanın artık Romaya tasındıgına Halk inandırılır.
Etrüskler için çöküş devri başlamış oldu.Yunanlılar Etrüsklerin kuzeydeki Adria, Spina gibi limanlarını zaptederler, bir yandan da Romalılar, Etrüsk tesanüdünü diplomasi ile yıkmağı başararak, sıra ile Cerveteri (M.Ö. 351), Tarquinia (300), Volterra (295), Volsinies (283), Vulci (273) şehirlerini ele geçirirler. Bu şehirlerin hepsinde merhametsizce katliam yapılır, katliamdan kurtulan ahali de esir olarak satılır.
Romanın karısşık tarihi M.Ö. ikinci yüzyılın ortalarında Marius ve Sylla arasındakı rekabet savaşa neden oldu.Entrüsk halkının destekledıği Marius yenildi.Sylla bütün şehirlerde katlıam yaptı.
Etrüsklerin Romalılar tarafından yok edilişi dünya tarihindeki ilk metodik ve sistemli “jenosid” hareketidir.
İtalyan yazarı şu itirafta bulunur:
“Romalılar Etrüskleri yok etmekle kalmayıp, medeniyetlerinin en ufak izini bile ortadan kaldırmak için ellerinden geleni yapmışlardır.”
Ünlü ingiliz yazarı Lawrence'nin Etruscan Places adlı eseri bu hükümlerle doludur.(197, s97,98)
Roma gerek cumhuriyet gerek imparatorluk döneminde Etrüskleri millet , medeniyet ve kültürlerini yok etmeye çalışmışlardır.
Tarihçi Titus-Livius'un kalemınden cıkan cümle"Bugün nasıl gençlerin Yunan edebiyatını öğrenmeleri moda ise ,bir zamanlar Romalı gençler Etrüsk edebiyatını tahsil etmek adetti.
Etrüsk edebiyatına ait eserler topluca kaybedilmiş Bugün Batılı Etrüskoloplar bunu garip buluyor ve bunun kasten yok edildiğini ima ediyorlardı.
Romalı yazarların bazı esirlerinde Etrüsk siirlerine ait imalar Trajedi yazarlarına ait kayıtlar vardır.
Romalı Varron Etrüsklerin tarihi kitaplarını çeviri ederken bunlardan istifade ettiğini bildirmiş Çiceron Etrüsklerin dine ait eserlerini kaynak göstermiştir.
İmparator Claudius'un Hikayesi;
Roma tarıhinde karısık devir İsa'dan sonra 1.yüzyılda Roma 'da Pretoryenler (saray muhafızları) isyan edip istediklerini secerlerdi.Agrippa adlı bir yahudi ,Claudius adlı bir Etrusk'ü imparator ilan ettirdi.Büyuk Britanya adasını Roma topraklarına ekleyen Claudius aynı zamanda kendı milletini tarihini yazmıştır.Tarihç, Suetonius bu eseri İskenderiye Kütüphanesinde senede bir kere başından sonuna kadar halka okudugunu kaydetmıştir.
Maalesef aartık bu eser mevcut değildir.Ancak Lyon kentinde yapılan kazılarda bu eserin birkaç satırı cıkarılmıştır.
Claudius Etrüsk olmakla birlikte Lyon şehrinde doğmuştur.Odönem ismi Lugdunum şimdiki ismi Lyon.Burayı ziyaretınde yazdıgı eserı okumuş ve saray katipleri not tutmustur.Şerefli bir anı olarakda hatıra tabletlere kazımışlardır.işte bu eserler Lyon da cıkarılmıştır.
Romalılar Etrüsklerin eserlerini yok etmekle yetinmemiş kendi yazdıklarınıda uydurmaktan çekinmemişlerdir.Bugunkü tarafsız Etrüskologlar Romalı tarihçilerin şovenlik ve Romalılık gururu ile tarihi gercekleri tahrif ettiklerini ve Titus-Livius gibi tarihçilerin dediklerini ihtiyatla karşılamak gerektiğini yazarlar.
Romalılar Etrüsk milletini yok edip manen ve maddeten gömdüklerini zannederken, kendilerine en büyük oyunu oynayan Etrüsk mezarları olmuştur
Kaynak;TÜRK KÜLTÜRÜNÜ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ
ETRÜSKLER TÜRK MÜ İDİ
ADİLE AYDA
Derleme; Akcan Mir
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder