17’nci yüzyılın I. Ahmet ve IV. Murat dönemlerinde, ekonomik sebepler başta olmak üzere toplumsal ve siyasal alanda bozulmaların yaşanması sonucunda Anadolu’nun çeşitli yerlerinde ayaklanmalar ortaya çıkmaya başlamıştır. Anadolu’da çıkan bu isyanlara Celali İsyanları adı verilmiştir. Ekseriyetle halk tarafından çıkarılan celali isyanlarına, savaşlardan kaçan askerler, medrese öğrencileri ve başıboş kalan donanma askerleri katılmıştır. Meydana gelen bu isyanların en önemlileri Canbolatoğlu, Kalenderoğlu, Karayazıcı, Deli Hasan, Katırcıoğlu, Gürcü Nebi ve Tavil Ahmet isyanlarıdır. İsyanların bastırılmasında ve önlenmesinde Padişahların halkın ezilmemesi için Adalet nameler yayınlattığı bilinmektedir, fakat yapılan bu iyimser hareketler merkezi otoritenin zayıflığından dolayı istenen amaca ulaşamamıştır. Celali isyanlarının kısaca sebepleri şu şekilde özetlenebilir: 1. Osmanlı Devleti’nde tımar sisteminin bozulması ve iltizam sisteminin yaygınlaşması sonucunda isyanlar görülmeye başlamıştır. 2. Ekonomik durumu gittikçe kötüye giden halkın üzerinden daha fazla vergi alınmaya çalışılması sonucu bu isyanlar görülmüştür. 3. Kadıların ve Sancakbeylerinin adaletsiz davranışları ve haksız vergi alımlarına gitme teşebbüsleri halkın huzurunu iyice kaçırmıştır. 4. Osmanlı Devleti’nin 17‘nci yüzyılda yaptığı savaşlarda başarılı neticeler alamaması nedeniyle askerlikten kaçanlar eşkıyalık yapmaya başlamışlardır. 5. Avusturya ve İran ile yapılan savaşların uzun sürmesi halkı iyice yıpratmıştır. Celali İsyanlarının sonuçları ise kısaca şu şekilde özetlenebilir: 1. Halkın Osmanlı Devleti’ne olan güveni iyice azalmaya başlamıştır. 2. Anadolu’da Osmanlı Devleti’nin otoritesi sarsılmış, huzur ve asayiş muhafaza edilemeyecek duruma gelmiştir. 3. Vergilerin düzenli toplanamaması nedeni ile devlet gelirleri giderek azalmıştır. 4. Kırsal kesimlerde yaşayan halk şehirlere göç etmeye başlamıştır. Köyler yavaş yavaş boşalmaya başlamıştır 5. Köylerin boşalması neticesinde tarımsal faaliyetler azalmaya başlamış, ekonomik hayat durgunlaşmış ve şehirlerde işsizlik artmaya başlamıştır. 6. Osmanlı ve Avusturya arasında yapılan savaşlarda ekonomik sıkıntılar yaşanmaya başlamıştır. Bu durum savaşların seyrini değiştirmiştir. 7. Çıkan ayaklanmaların bastırılması için isyancıları şefleri konumundaki kişilerin bazıları öldürülmüş, bazılarına da devlete bağlılıklarını göstermeleri şartıyla rütbeler ve devlet görevleri verilmiştir. Bu durum benzer birçok isyanın çıkmasına sebep olmuştur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder