KÜLTEPE KAZILARINDA ELE GEÇEN WAKLUM MEKTUPLARINDAN ÖRNEKLER ..

Dr. Cahit Günbattı Kültepe - Kaniş Res.alıntıdır.



Dr. Cahit Günbattı Kültepe - Kaniş Res.alıntıdır.




1948’den bu yana devam eden Kültepe kazıları 1 neticesinde, bugün yaklaık 23.000 Eski Asurca çivi yazılı tablet ele geçmitir. Bu tabletlerin büyük bölümü, Mezopotamya’dan Anadolu’ya ticaret yapmak amacıyla gelen Asurlu tüccarların arivlerinden ve bir kısmı da Anadolu’nun yerli halkına ait belgelerden olumaktadır. Tabletlerin konusu ağırlıklı olarak, borç senetleri, i mektupları, teslimat

belgeleri, masraf listeleri, toplu kayıtlar ve çeitli konularda yazılmı notları içermektedir. iktisadî vesikaların yoğun olduğu Kültepe tabletleri arasında, Asurlu tüccarların zaman zaman kendi aralarında birtakım ticarî ve hukukî problemler yaadıklarına ilikin kayıtların yer aldığı belgeler de bulunmaktadır. Asurlu tüccarlar, aralarındaki anlamazlıkların çözümü için öncelikle “bét krim” “krum dairesi”ne müracaat ederlerdi. Eğer, sorun burada çözülemez ise, Anadolu’daki diğer krum ve wabartumlar’ın bağlı olduğu Kaniš krum’una gidilirdi. Problemin Kaniš krum’unda da halledilememesi durumunda “bét lim” “(Asur) ehir meclisi”ne müracaat edilir ve son karar burada verilirdi. Asur kralının bakanlığında toplanan şehir meclisinin, konuyla ilgili verdiği kararı içeren bu belgeler, “umma waklumma…qibima” “waklum öyle…söyler” eklinde değimeyen bir hitapla başladığı için “waklum mektupları” olarak adlandırılmıtır. Bu belgelerin en önemli özelliği, Asur kralının “waklum” unvanını kullanarak, Kaniš krum’una ya da muhatap aldığı tüccar(lar)a seslenmesi ve tabletin zarfında da, Asur ehir meclisinde alınan kararların kral tarafından onaylandığını gösteren, “KİŠİB waklim” “waklum’un mührü” yazısının bulunmasıdır.

ilk belge, waklum tarafından Kaniš krum’una ve “Şaher rabi” “küçük-büyük (meclis)”e yazılan Kt 87/k 40 numaralı (Hecker, 2003: 183-196) tablettir. Belgede, Asurlu tüccarların zarflı tabletlerinin, Wahšušana’dan gelen yerli ve perakendeci tüccarlar tarafından satın alınması ve Şehir dıŞına çıkarılmasından, waklum’un duyduğu rahatsızlık dile getirilmektedir. Tablette waklum, Asurlu tüccarlara ait, ehir dıına çıkarılan ve ciro edildiği anlaılan tabletlerin toplanması gerektiği yönünde talimatlarda bulunmaktadır. Tabletin ilgili satırları öyledir: 1) um-ma wa-ak-lúm-ma a-na 2) kà-ri-im Kà- ni-iš ki a-he-[er] 3) GAL qí-bi-ma / ni-ša-me-ma / up-pé] 4) ha-ru-mu-tim / ša tám-[kà-r]e 5) iš-tù Wa-ah- šu-ša-na [x (x)] x 6) nu-a-ú / ù ma-ki-ru-ú 7) i-za-bi-lu-nim-ma a-hu-ru-tum 8) i-na ma-tim /iš-ta-na-ú-mu 9) a-pu-tum / i-na u4-mì-im 10) [ša] up-pá-am / a-nim / ta-ša-me-a=ni [kırık iaretler]……4Č up-pá-am šuu[m-šu] 5Č ša tam-kà-ri-im [ša iš-tù] 6ČWa-ah-šu-ša-na [nu-a-ú] 7Č ú ma-ki-ru / ú-šé-[ í-ú] 8Č li-iš-ú-mu-ma / u[p-pé-e-šu-nu] 9Č li-ip-hu-ru-ma IGI 3 [DUMU] 10Č ša A-šùr ma-lá KÙ.BABBAR tù-ša-qá=lá-ni 11Č bè-lu up-pé-e 12Č li-iš-qú-lu-ni-ku-nu-tí-ma 13Č up-pé-e-šu-nu / li-il-qé=ú-ma 14Č ša up-pá-am / iš-ú- mu… “ 1-10) waklum, Kaniš krum’una, küçük-büyük (meclise) öyle söyler: İşitiyoruz. Tüccarların zarflı tabletlerini, Wahšušana’dan yerli ve (perakendeci) tüccarlar taıyorlar. Küçük ülkede satın alıyorlar. Günlerdir bu mektubu işitiyorum… 4-14ČOnun adına tüccarın tabletini, Wahšušana’dan yerli ve (perakendeci) tüccarlar (ehir dıına) çıkarıyorlar. Onların (Asurlu tüccarların) tabletlerini satın alsınlar. Aššur’un 3 oğlunun huzurunda toplasınlar. Tartılan gümüle ilgili, tabletlerin beyleri size tartsınlar (ödesinler). Onların tabletlerini alsınlar. Tableti satın alsınlar…”




....Bir başka waklum mektubu, Kt b/k 180’de (Çeçen, 1990a: 37-38), Ennam-A’nın ölümü üzerine Aššur-rabi’nin, babasının kan parasını almak istemesiyle ilgili hukukî konunun Asur şehir meclisinde görüşülüp karara bağlandığı ve kararın “rbişum” “vekil, avukat” aracılığı ile Kaniš krumu’na gönderildiği anlaılmaktadır. Verilen karara göre, Ennam-A’nın kan parası Aššur-rabi’ye ödenecektir. Bu ödemenin, davacının belirlediği vekil aracılı ıyla yapıldı ı görülmektedir. Metnin tamamı öyledir: 1) [umma wa-ak-lúm-ma] 2) [a-na kà-r]i-im 3) [Kà-ni]-iš ki 4) [qí]-bí-ma 5) a-lu-um / dí-nam 6) i-na ha-am-ri-im 7) i-dí-in-ma 8) A-šùr-GAL DUMU En-nam-A 9) ra-bi4- a-am / a-na 10) Kà-ni-iš / i-ša-pár-ma 11) da-me / ša En-nam-A=ma 12) me-er-i-šu 11) i-[ša-qí-il5] “ 1-4) [waklum], [Kan]iš [kr]um’una [öyle] [söy]ler: 5-7) şehir, kutsal mekânda kararı verdi ve 8-12) Ennam-A’nın oğlu Aššur-rabi, bir vekili (avukatı) Kaniš’e gönderecek ve Ennam-A’nın kan parası, onun oğluna ödenecek.” ICK 1, 182’de de, metnin bazı kısımları kırık olduğu için net anlaılamamakla birlikte, ticarî mallar ve gümüle ilgili çözüme kavuturulan konunun Kaniš krum’una bildirildiğini öğreniyoruz.







Bir başka belge, Kt c/k 1010’da (Çeçen, 1990a: 38-39), diğer waklum mektuplarından farklı olarak, kararın kutsal mekânda, Tanrı Aššur’un KAK.EN.GAL amblemi huzurunda alındığı kayıtlıdır. Metnin tamamı öyledir: 1) um-ma wa-ak-lúm-ma 2) a-na kà-ri-im Kà-niiš ki 3) qí-bi-ma a-lu-um 4) dí-nam KAK.EN.GAL 5) i-na ha-am-ri-im 6) i-dí-in-ma i-ta-ma 7) A-šùrDU10 i-na GÍR ša A=šùr 8) 36 TÚG << u-ba-tù>>-šu 9) lu ha-al-qú-ni 10) [i]-ta-ma-ma 11) 10 GÍN.TA KÙ.BABBAR 12) a-na TÚG.H .A 13) i-na a-lim ki 14) A-šùr-e-mu-qí 15) DUMU Bu-za-ta-a 16) a-na m-dí- D NG R 17) i-ša-qal-ma 18) ú A-šùr-e-mu-qí 19) ELLAT-sú i-šé-e “ 1-3) waklum, Kaniš krum’una öyle söyler: 4-7) şehir, (Tanrı Aššur’un) GIŠKAK.EN.GAL amblemi huzurunda kutsal mekânda kararı verdi, yemin edecek ve 7-11) Aššur-tab, Tanrı Aššur’un kılıcı huzurunda 36 (top) kumaın kaybolduğuna dair yemin edecek ve 11-19) kumaşlar (her top kuma) için 10’ar šeqel gümüşü, şehirde, Buzutaya’nın oğlu Aššur-emüqi imdilum’a ödeyecek ve Aššur-emuqi kervanını arayacak.” Kaybolan 36 (top) kuma ş ile, Aššur-tab arasındaki bağlantı iyi anlaılamamaktadır. Çünkü, kumaşların kaybolduğuna dair Aššur-tab yemin etmekte, ancak kumaların parasını Aššur-emuqi ödemektedir. Herhalde, Aššur- emuqi kervanını Aššur-tab’a emanet etmiş, ancak kervan yolda bazı sıkıntılarla karşılamı olmalı ki, kumaşlar kaybolmutur. ..


Kaynak;

KÜLTEPE KAZILARINDA ELE GEÇEN WAKLUM MEKTUPLARI WAKLUM LETTERS DISCOVERED IN KÜLTEPE EXCAVATIONS Esma ÖZ

Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 4 Sayı: 16 Volume: 4 Issue: 16 Kı 2011 Winter 2011
alıntıdır.





Bir dava Tutanagı Asur,M.Ö. 2. binyıl
1956 yılı kazılarında ele geçen iki tablet Anadolu’nun ilk politik belgesi olup Mama Kralı Anum-Hirbi’den, Kaneş Kralı Waršama’ya yazılmış bir mektubu içerir. Bu mektup Waršama’nın gönderdiği bir mektuba cevaben yazılmıştır. Mektupta Anum-Hirbi, Waršama’ya seslenir ve Kaneş’in vasalı Taişama kralını şikayet eder:
Mama Kralı Anum-Hirbi şöyle der : Kaneş Kralı Waršama’ya de ki : sen bana mektup gönderdin ve dedin ki: Taişamalı benim kölemdir, ben onu sakinleştiririm. Fakat sen kölen Sibuhalı’yı yatıştırabiliyor musun? Madem ki Taişamalı senin köpeğindir, niçin başka krallarla tartışıyor ? Benim köpeğim Sibuhalı diğer krallarla tartışıyor mu? Taşimalı aramızda nerdeyse üçüncü kral mı olacak? Benim düşmanım beni yendiğinde, Taişamalı benim ülkeme saldırıp kentimi tahrip etti. (Bu kentlerin) sığır ve koyunları alıp götürdü. O şöyle dedi : Kral (Ruba’um) ölmüştür. Bu nedenle (benim kuş) avcı(sı)nın tuzağını kaldırdım. O ülkemi koruyacak ve bana kalp verecek (cesaretlendirecek) yerde ülkemi yalnız yakmakla kalmadı fakat dumanı da pis kokuttu. Baban İnar, Harsamna kentini dokuz yıl boyunca kuşattığı zaman benim halkım senin ülkene akın edip tek bir sığır veya tek bir koyun öldürdü mü ?




derlemedir.